အာတီပိုဗီရာ (Arte Povera) အႏုပညာလႈပ္႐ွားမႈ/အုပ္စု
၁။
အီတလီဘာသာစကားနဲ႕မူလစကားလံုးအဓိပၸါယ္က “Poor Art” (မၾကြယ္ဝေသး/ဆင္းရဲတဲ့အႏုပညာ) လို႕ အဓိပၸါယ္ရပါတယ္။ ၁၉၆၀ ျပည့္လြန္ႏွစ္မ်ားနဲ႕ ၁၉၇၀ ႏွစ္မ်ား အေစာပိုင္းကာလေတြမွာ ဥေရာပက အီတလီၿမိဳ႕ႀကီးမ်ားျဖစ္တဲ့ တူရင္ၿမိဳ႕၊ မီလန္၊ ေရာမ၊ ဂ်ီႏိုအာ၊ ဗင္းနစ္၊ ေနပယ္(လ္)၊ ဘိုေလာ့(ဂ္)နစ္ ၿမိဳ႕မ်ားတလႊားမွာ ေခတ္စားခဲ့တဲ့ အႏုပညာအမ်ိဳးအစားျဖစ္တယ္။ ဒီအႏုပညာအမ်ိဳးအစားဟာ ေအာက္ပါအႏုပညာအမ်ိဳးအစားေတြကို ေရာေႏွာထားတဲ့ အႏုပညာတစ္ခုလို႕ သီအိုရီဆရာေတြက ဆိုၾကပါတယ္။
- ပါေဖာမန္႕အႏုပညာ (Performance Art)
- ကြန္ဆက္(ပ္)ခ်ဴရယ္အႏုပညာ (Conceptual Art)
- အေသးဆံုးဝါဒအႏုပညာရွင္ (Minimalist)
ေတြကို ေရာေႏွာထားတဲ့ အာတီပိုဗီရာ အႏုပညာဟာ အထူးတလည္ျပဳလုပ္ထားျခင္းမရွိတဲ့ ေယဘုယ်ပစၥည္း (worthless or common materials) ေလးေတြနဲ႕ ျပကြက္ကို တည္ေဆာက္ပါတယ္။ ဥပမာ ေက်ာက္တံုးေလးေတြ၊ သတင္းစာစကၠဴေတြနဲ႕ ျပကြက္ေတြကို ဖန္တီးၾကပါတယ္။ သူ႕ရဲ႕အီတလီဘာသာစကား အဓိပၸါယ္က “Poor Art” (ခ်မ္းသာၾကြယ္ဝမႈမရွိတဲ့အႏုပညာ) လို႕ တိုက္႐ိုက္ျပန္ဆိုလို႕ မရပါဘူး။ ဒီေနရာမွာ သူေျပာခ်င္တဲ့ “poor” ဆိုတာက သူတို႕ျပကြက္ထဲ အသံုးျပဳမယ့္ ပါဝင္ပစၥည္းေတြဟာ ႐ိုးရာအတိုင္း ဆီေဆး၊ ကင္းဘတ္စ နဲ႕ ထြင္းထုထားတဲ့ ေက်ာက္တံုးေတြမဟုတ္ပါဘူးဆိုတဲ့ အဓိပၸါယ္ကိုေဆာင္တဲ့ က်ယ္ျပန္႕တဲ့ေဘာင္ (စည္းကမ္း)ထဲက ပတ္ဝန္းက်င္ရွိ လူအမ်ားသံုးတဲ့ ပစၥည္းေတြကိုသာ အႏုပညာပါဝင္ပစည္းအျဖစ္ အသံုးျပဳလို႕ ဒီ “Poor” ဆိုတဲ့ စကားလံုးကို ေရြးခ်ယ္ခဲ့တယ္လို႕ ေခၚဆိုတာပါ။ အမ်ားဆံုးအသံုးျပဳတာက စြန္႕ပစ္ပစၥည္းေတြျဖစ္တဲ့ ေျမေဆြး၊ အဝတ္စုတ္အစေလးေတြ၊ သစ္ကိုင္းကေလးေတြ ကို အေျချပဳတည္ေဆာက္ၾကပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ပဲ သူတို႕အႏုပညာကို poor (အဖိုးနည္း) ရယ္လို႕ ေခါင္းစဥ္ေပးခဲ့ၾကတယ္။
အာတီပိုဗီရာ (Arte Povera) အႏုပညာလႈပ္႐ွားမႈ/အုပ္စု ၂။
တကယ္ေတာ့ ဒီနာမည္ကို အစျပဳေပးသူဟာ အီတလီပန္းခ်ီေဝဖန္ေရးဆရာ ဂ်ာမန္ႏိုစီးလန္႕(ထ္)ပါ။ သူက ၁၉၆၀ ခုႏွစ္ေတြမွာ အခုလို အႏုပညာျပကြက္ေတြ လႈပ္ရွားေနခ်ိန္က ဒီနာမည္ကို ေပးခဲ့တာပါ။ ၁၉၆၀ ခုႏွစ္ေတြမွာ အႏုပညာရွင္တိုင္းလိုလို သူ႕နည္းသူ႕ဟန္နဲ႕ ရယ္ဒီကယ္စတန္႕(စ္) (Radical Stants) (ဝါ) ေတာ္လွန္တဲ့ အႏုပညာေတြကို အရွိန္ျမွင့္လုပ္ေဆာင္ခ်ိန္ေတြေပါ့။ စီးလန္႕(ထ္)စုစည္းတင္ဆက္တဲ့ အႏုပညာျပပြဲကို သူက အေတြးရဲ႕ေနရာ (Im Spazio) ရယ္လို႕ အမည္ေပးခဲ့တယ္။ ဂ်ီႏိုအာ မွာ က်င္းပတဲ့ ဒီျပပြဲဟာ ၁၉၆၇ ခုႏွစ္ စက္တင္ဘာနဲ႕ ေအာက္တိုဘာလ တစ္ေလွ်ာက္ ျပဳလုပ္ျပသခဲ့ပါတယ္။ ဒါဟာ ဒီအႏုပညာ အာတီပိုဗီရာ ကို တရားဝင္ အစျပဳေပးလိုက္တဲ့ ျပပြဲလို႕ ဆိုလို႕ရပါတယ္။ ၁၉၆၇ နဲ႕ ၁၉၆၈ မွာ က်င္းပခဲ့တဲ့ ျပပြဲႏွစ္ပြဲနဲ႕ “Electa” ဆိုတဲ့ စာအုပ္ဟာ ဒီအႏုပညာကို ႀကီးက်ယ္ေစခဲ့တယ္။ အဲဒီစာအုပ္မွာေတာ့ အာတီပိုဗီရာ အႏုပညာနဲ႕ပတ္သက္ၿပီး အစျပဳပံု၊ ႐ိုးရာမွကြဲထြက္သြားပံု၊ အေျခခံေက်ာ႐ိုးကိုယ္ထည္စြမ္းအား၊ ေစ်းကြက္ေနရာ စသည္တို႕ကို ျပည့္စံုေအာင္ ေဖာ္ျပေပးခဲ့တယ္။ ႐ိုးရာအႏုပညာကို ေတာ္လွန္တဲ့ ေတာ္လွန္ေရးအမွတ္အသားေတြကိုလည္း ထည့္သြင္း ေဖာ္ျပေပးခဲ့တယ္။ အဲဒီလႈပ္ရွားမႈထဲမွာ ပါဝင္တဲ့ အႏုပညာရွင္ေတြဟာ ႐ိုးရာအႏုပညာရဲ႕ ႀကီးျမတ္မႈအရာမွန္သမွ်ကို ဆန္႕က်င္တိုက္ခိုက္ၾကပါတယ္။ ေခါင္းကိုင္အဖျဖစ္တဲ့ စီးလန္႕(တ္)ဟာ ဒီအႏုပညာကို ကမၻာအႏွံ႕ျပန္႕တဲ့ လႈပ္ရွားမႈျဖစ္ဖို႕ ရည္ရြယ္ခဲ့ေပမယ့္ အမာခံ အႏုပညာရွင္ေတြကေတာ့ အီတာလ်ံေတြ မ်ားပါတယ္။ ေအာက္ပါပုဂၢိဳလ္ေတြဟာ အာတီပိုဗီရာပံုရိပ္ေတြအျဖစ္ ထင္ရွားခဲ့ပါတယ္။ - ဂ်ီအိုဗန္နီ အန္ဆယ္(လ္)မို (Giovanni Anselmo)
- ပီယာေပၚလိုကာ(လ္)ဇိုလာရီ (Pier Paola Calzolari)
- လူစီယာႏိုဖာဘ႐ို (Luciano Fabro)
- ဂ်န္းနစ္(စ္)ကူေနး(စ္) (Jannis Kounellis)
- မာရီယိုမား(ဇ္) (Mario Merz)
- မာဆီယာမာ(ဇ္) (Marsia Merz)
- ဂယ္လီယို ပါအိုလီနီ (Giulio Paolini)
- ပင္ႏိုပါကာလီ (Pino Pascali) အစရွိသူတို႕ျဖစ္ၾကပါတယ္။ သူတို႕ေတြဟာ မ်ားေသာအားျဖင့္ ေကာက္ရ (အနီးအနားသာမန္ပစၥည္း) အရာဝတၳဳ (found object) ေတြနဲ႕ ျပသၾကပါတယ္။
အာတီပိုဗီရာ (Arte Povera) အႏုပညာလႈပ္႐ွားမႈ/အုပ္စု ၃။
လားရာႏွင့္စ႐ိုက္လကၡဏာ
- သာမန္အရာဝတၳဳမ်ားႏွင့္ သတင္းအခ်က္အလက္ေပးပို႕မႈဆီသို႕ ျပန္လွည့္ရန္
- ခႏၶာကိုယ္ႏွင့္ အျပဳအမူသည္ အႏုပညာျဖစ္သည္
- ေန႕တိုင္းသည္ အဓိပၸါယ္ရွိေသာ ေန႕မ်ားျဖစ္လာသည္
- သဘာဝႏွင့္ စက္မႈဝန္းက်င္မ်ား၏ လမ္းေၾကာင္းမ်ား ေပၚေပါက္လာသည္။
- အလုပ္ထဲတြင္ ျပင္းထန္ေပါက္ကြဲမႈႏွင့္ စြမ္းအင္သည္ ႐ုပ္လံုးေပၚလာသည္။
- သဘာဝတရားသည္ သူ၏ ႐ုပ္ႏွင့္ဓါတုေျပာင္းလဲမႈကို မွတ္တမ္းတင္၍ရသည္။
- ေနရာႏွင့္ဘာသာစကား၏ အိုင္ဒီယာကို ေလ့လာပါ။
- ေရာေထြးေနေသာႏွင့္သေကၤတျပေသာ အမွတ္အသားမ်ားသည္ အဓိပၸါယ္အား ေလ်ာ့က်ေစသည္
- အေျခခံမ်ား (ground zero)၊ ႐ိုးရာမရွိ (no culture)၊ စနစ္က်ေသာအႏုပညာမရွိ (no art system)
- ဘဝသည္ အႏုပညာ (Art=Life)ပင္ ျဖစ္သည္။
“Kounellis” ဟာ အရွိတရား (ဝါ) သဘာဝနဲ႕အထူးျပဳလုပ္ဖန္တီးမႈကို တံတားထိုးေပးခ်င္တဲ့ဆႏၵရွိခဲ့ပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ အရွိတရား အထူးျပဳလုပ္ခ်က္ သက္ေရာက္မႈ (effect) ဟာ အႏုပညာကို ႐ွဳျမင္ရာမွာ ဒုတိယေနရာ (secondary) က ႐ွဳျမင္သူကို ပံ့ပိုးေပးတာမဟုတ္ဘူး။ အၿမဲတမ္းပထမ အေရးပါတဲ့ေနရာ (Constitutive) က ပံ့ပိုးေပးတယ္လို႕ဆိုတယ္။ အထူးဖန္တီးျပဳလုပ္ထားတဲ့ စံျပအလွတရား (ဝါ) ဖန္တီးအႏုပညာဆိုတာ လက္ေတြ႕လူသားေတြရဲ႕ ဘဝထဲကို ဘယ္လိုမွ ေပ်ာ္ဝင္မသြားႏိုင္။ သဘာဝအရွိတရားထဲကပဲ အႏုပညာကို ရွာရမယ္။ အဲဒီအႏုပညာအျမင္က လူသားေတြကို အေတြးတစ္စံုတရာအစျပဳေပး (လႈပ္ႏႈိးေပး) ၿပီးအဲဒီအေတြးကို လူသားက လက္ေတြ႕ဘဝထဲကို လာေရာက္ အသံုးခ်ပံုေဖာ္ၾကတယ္ လို႕ သူကယူဆတာကိုး။ ဒီေတာ့ သဘာဝတရားထဲက နီးစပ္ရာ သဘာဝနဲ႕ ဆက္ႏြယ္ေနတဲ့ ပစၥည္းပစၥယေလးေတြနဲ႕ အႏုပညာျပကြက္ေတြကို တည္ေဆာက္ၾကတာပါပဲ။
အာတီပိုဗီရာ (Arte Povera) အႏုပညာလႈပ္႐ွားမႈ/အုပ္စု ၄။
အဲဒီအေတြးအေခၚကို လက္ေတြ႕ျပသသူက ပီယာလိုေဂလာဒီ (Piero Gilardi) ပါပဲ။ သူက သံုးဖက္ျမင္ ေကာ္ေဇာေပၚမွာ သဘာဝပစၥည္းေတြျဖစ္တဲ့ သစ္ရြက္၊ ေက်ာက္တံုးနဲ႕ ေျမေဆြးေတြကို စုပံုၿပီး ျပကြက္ဆင္တယ္။ ၿပီးေတာ့ သူ႕ေမးခြန္းက “အရွိတရားနဲ႕အထူးျပဳလုပ္ဖန္တီးခ်က္ရဲ႕ကြဲျပားမႈဆိုတာဘာလဲ” ဆိုတဲ့ ေမးခြန္းမ်ိဳးပါ။ သူက အဲဒီသဘာဝသစ္ရြက္ေတြ၊ ေက်ာက္တံုးေတြနဲ႕ အလွဆင္မႈအႏုပညာ (decoration)၊ ဒီဇိုင္းအႏုပညာ (design)၊ ပန္းခ်ီအျမင္အႏုပညာတို႕ ေပါင္းစပ္တည္ရွိေနပံုကိုလည္း မီးေမာင္းထုိးျပခဲ့တယ္။ ေခတ္ေပၚ ေစ်းကြက္ထဲကို အရွိတရားနဲ႕ဖန္တီးမႈအလွတို႕ ေရာယွက္ဝင္ေရာက္လာတယ္လို႕ ဆိုတယ္။ အာတီပိုဗီရာအႏုပညာကို ကုန္ၾကမ္းအႏုပညာ (Raw Material Art) လို႕လည္း ေခၚဆိုၾကပါေသးတယ္။ ဘာေၾကာင့္လဲဆိုေတာ့ သူတို႕အႏုပညာျပကြက္ေတြဟာ ေရွ႕ကဆိုခဲ့သလိုပါပဲ။ နီးစပ္ရာကုန္ပစၥည္းေလးေတြကို ျပဳျပင္ဖန္တီးျခင္းမရွိဘဲ ခင္းက်င္းျပသခဲ့ၾကလို႕ပါပဲ။ ပိုလန္႐ုပ္ရွင္ဒါ႐ိုက္တာ ဂ်ာေဇးဂေရာ (Jerzy Grotowski) ဆီက ဒီအမည္ကို ရတယ္လို႕လည္း ဆိုၾကပါတယ္။ အဖိုးနည္းေအာင္ (ဝါ) အရည္အေသြးက်ေအာင္လုပ္ထားေသာ အႏုပညာ (impoverished art) လို႕လည္း ဆိုၾကပါတယ္။ ဒီအႏုပညာဟာ ဥေရာပႏိုင္ငံတလႊား ႏိုင္ငံေရးအခင္းအက်င္းအေျပာင္းအလဲ နဲ႕ ၁၉၆၈ လမ္းေပၚက ဆႏၵျပပြဲေတြေၾကာင့္ အႏုပညာရွင္ေတြဆီကို ဒီအေတြးအေခၚမ်ိဳးစိမ့္ဝင္လာတယ္လို႕လည္း ေျပာဆိုတာေတြ ရွိပါတယ္။ ဒီအႏုပညာအမ်ိဳးအစားကိုပဲ ပံုသ႑ာန္ဆန္႕က်င္ေသာ အႏုပညာ (Anti-form) လို႕ ေခၚသလို (Actual Art) လုိ႕လည္း ေခၚၾကပါေသးတယ္။
အာတီပိုဗီရာ (Arte Povera) အႏုပညာလႈပ္႐ွားမႈ/အုပ္စု ၅။
ေန႕စဥ္လူသားေတြ အသံုးျပဳေနတဲ့ ပစၥည္းေလးေတြ (everyday materials) ေတြကို ပါေဖာမန္႕(စ္)အႏုပညာနဲ႕ ေရာေႏွာထားတဲ့ ဒီအႏုပညာအမ်ိဳးအစားဟာ “ဘဝနဲ႕အလွ” ၾကားက အတားအဆီးကို ခ်ိဳးေဖာက္ပစ္ဖို႕ ႀကိဳးစားတာပါပဲလို႕ ပညာရွင္ေတြက ဆိုပါတယ္။ ဆက္စပ္စုစည္းအႏုပညာ (Assemblage Art) အမ်ိဳးအစားကြဲတစ္ခုျဖစ္တဲ့ ဒီ အာတီပီဗိုရာ အႏုပညာဟာ တန္ဖိုးနည္း ေန႕စဥ္အမ်ားသံုးပစၥည္းေတြဆီက အလွတရားကို ရွာေဖြ႐ံုသီးသန္႕မဟုတ္ဘဲ ဘယ္ေနရာမွာ ျဖစ္ျဖစ္ အႏုပညာရွိတယ္ဆိုတဲ့ အျမင္ကို ေပးခ်င္တာပါ။ ကၽြန္ေတာ္တို႕ဘာအတြက္ အႏုပညာကို ခံစားတယ္။ ဘယ္လုိအႏုပညာရွင္ေတြက ႀကီးက်ယ္ျမင့္ျမတ္တဲ့ အႏုပညာကို ဖန္တီးၾကသလဲ စသည္ျဖင့္ အရင္က ရထားတဲ့ အႏုပညာဆိုင္ရာအေတြးအေခၚေတြကို ဆန္းစစ္ၾကဖို႕ အသိေပးခဲ့တဲ့ အႏုပညာအမ်ိဳးအစား တစ္ခုထက္ပိုတဲ့ အႏုပညာပါ။ အတိုခ်ဳရင္ေတာ့စုစည္းအႏုပညာ Assemblage ဆိုတာေတြ႕ရာအနီးအနားပစၥည္းေတြကိုဆက္စပ္တင္ဆက္တယ္ဆိုရင္အခုေျပာတဲ့ Arte Povera ဆိုတာကေတာ့စြန့္ပစ္ပစၥည္းလိုအဖိုးမတန္တာေတြနဲ့တည္ေဆာက္တယ္လို႕မွတ္ယူရမယ္။
ေဇာ္ေဇာ္ထြန္း။
အီတလီဘာသာစကားနဲ႕မူလစကားလံုးအဓိပၸါယ္က “Poor Art” (မၾကြယ္ဝေသး/ဆင္းရဲတဲ့အႏုပညာ) လို႕ အဓိပၸါယ္ရပါတယ္။ ၁၉၆၀ ျပည့္လြန္ႏွစ္မ်ားနဲ႕ ၁၉၇၀ ႏွစ္မ်ား အေစာပိုင္းကာလေတြမွာ ဥေရာပက အီတလီၿမိဳ႕ႀကီးမ်ားျဖစ္တဲ့ တူရင္ၿမိဳ႕၊ မီလန္၊ ေရာမ၊ ဂ်ီႏိုအာ၊ ဗင္းနစ္၊ ေနပယ္(လ္)၊ ဘိုေလာ့(ဂ္)နစ္ ၿမိဳ႕မ်ားတလႊားမွာ ေခတ္စားခဲ့တဲ့ အႏုပညာအမ်ိဳးအစားျဖစ္တယ္။ ဒီအႏုပညာအမ်ိဳးအစားဟာ ေအာက္ပါအႏုပညာအမ်ိဳးအစားေတြကို ေရာေႏွာထားတဲ့ အႏုပညာတစ္ခုလို႕ သီအိုရီဆရာေတြက ဆိုၾကပါတယ္။
- ပါေဖာမန္႕အႏုပညာ (Performance Art)
- ကြန္ဆက္(ပ္)ခ်ဴရယ္အႏုပညာ (Conceptual Art)
- အေသးဆံုးဝါဒအႏုပညာရွင္ (Minimalist)
ေတြကို ေရာေႏွာထားတဲ့ အာတီပိုဗီရာ အႏုပညာဟာ အထူးတလည္ျပဳလုပ္ထားျခင္းမရွိတဲ့ ေယဘုယ်ပစၥည္း (worthless or common materials) ေလးေတြနဲ႕ ျပကြက္ကို တည္ေဆာက္ပါတယ္။ ဥပမာ ေက်ာက္တံုးေလးေတြ၊ သတင္းစာစကၠဴေတြနဲ႕ ျပကြက္ေတြကို ဖန္တီးၾကပါတယ္။ သူ႕ရဲ႕အီတလီဘာသာစကား အဓိပၸါယ္က “Poor Art” (ခ်မ္းသာၾကြယ္ဝမႈမရွိတဲ့အႏုပညာ) လို႕ တိုက္႐ိုက္ျပန္ဆိုလို႕ မရပါဘူး။ ဒီေနရာမွာ သူေျပာခ်င္တဲ့ “poor” ဆိုတာက သူတို႕ျပကြက္ထဲ အသံုးျပဳမယ့္ ပါဝင္ပစၥည္းေတြဟာ ႐ိုးရာအတိုင္း ဆီေဆး၊ ကင္းဘတ္စ နဲ႕ ထြင္းထုထားတဲ့ ေက်ာက္တံုးေတြမဟုတ္ပါဘူးဆိုတဲ့ အဓိပၸါယ္ကိုေဆာင္တဲ့ က်ယ္ျပန္႕တဲ့ေဘာင္ (စည္းကမ္း)ထဲက ပတ္ဝန္းက်င္ရွိ လူအမ်ားသံုးတဲ့ ပစၥည္းေတြကိုသာ အႏုပညာပါဝင္ပစည္းအျဖစ္ အသံုးျပဳလို႕ ဒီ “Poor” ဆိုတဲ့ စကားလံုးကို ေရြးခ်ယ္ခဲ့တယ္လို႕ ေခၚဆိုတာပါ။ အမ်ားဆံုးအသံုးျပဳတာက စြန္႕ပစ္ပစၥည္းေတြျဖစ္တဲ့ ေျမေဆြး၊ အဝတ္စုတ္အစေလးေတြ၊ သစ္ကိုင္းကေလးေတြ ကို အေျချပဳတည္ေဆာက္ၾကပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ပဲ သူတို႕အႏုပညာကို poor (အဖိုးနည္း) ရယ္လို႕ ေခါင္းစဥ္ေပးခဲ့ၾကတယ္။
အာတီပိုဗီရာ (Arte Povera) အႏုပညာလႈပ္႐ွားမႈ/အုပ္စု ၂။
တကယ္ေတာ့ ဒီနာမည္ကို အစျပဳေပးသူဟာ အီတလီပန္းခ်ီေဝဖန္ေရးဆရာ ဂ်ာမန္ႏိုစီးလန္႕(ထ္)ပါ။ သူက ၁၉၆၀ ခုႏွစ္ေတြမွာ အခုလို အႏုပညာျပကြက္ေတြ လႈပ္ရွားေနခ်ိန္က ဒီနာမည္ကို ေပးခဲ့တာပါ။ ၁၉၆၀ ခုႏွစ္ေတြမွာ အႏုပညာရွင္တိုင္းလိုလို သူ႕နည္းသူ႕ဟန္နဲ႕ ရယ္ဒီကယ္စတန္႕(စ္) (Radical Stants) (ဝါ) ေတာ္လွန္တဲ့ အႏုပညာေတြကို အရွိန္ျမွင့္လုပ္ေဆာင္ခ်ိန္ေတြေပါ့။ စီးလန္႕(ထ္)စုစည္းတင္ဆက္တဲ့ အႏုပညာျပပြဲကို သူက အေတြးရဲ႕ေနရာ (Im Spazio) ရယ္လို႕ အမည္ေပးခဲ့တယ္။ ဂ်ီႏိုအာ မွာ က်င္းပတဲ့ ဒီျပပြဲဟာ ၁၉၆၇ ခုႏွစ္ စက္တင္ဘာနဲ႕ ေအာက္တိုဘာလ တစ္ေလွ်ာက္ ျပဳလုပ္ျပသခဲ့ပါတယ္။ ဒါဟာ ဒီအႏုပညာ အာတီပိုဗီရာ ကို တရားဝင္ အစျပဳေပးလိုက္တဲ့ ျပပြဲလို႕ ဆိုလို႕ရပါတယ္။ ၁၉၆၇ နဲ႕ ၁၉၆၈ မွာ က်င္းပခဲ့တဲ့ ျပပြဲႏွစ္ပြဲနဲ႕ “Electa” ဆိုတဲ့ စာအုပ္ဟာ ဒီအႏုပညာကို ႀကီးက်ယ္ေစခဲ့တယ္။ အဲဒီစာအုပ္မွာေတာ့ အာတီပိုဗီရာ အႏုပညာနဲ႕ပတ္သက္ၿပီး အစျပဳပံု၊ ႐ိုးရာမွကြဲထြက္သြားပံု၊ အေျခခံေက်ာ႐ိုးကိုယ္ထည္စြမ္းအား၊ ေစ်းကြက္ေနရာ စသည္တို႕ကို ျပည့္စံုေအာင္ ေဖာ္ျပေပးခဲ့တယ္။ ႐ိုးရာအႏုပညာကို ေတာ္လွန္တဲ့ ေတာ္လွန္ေရးအမွတ္အသားေတြကိုလည္း ထည့္သြင္း ေဖာ္ျပေပးခဲ့တယ္။ အဲဒီလႈပ္ရွားမႈထဲမွာ ပါဝင္တဲ့ အႏုပညာရွင္ေတြဟာ ႐ိုးရာအႏုပညာရဲ႕ ႀကီးျမတ္မႈအရာမွန္သမွ်ကို ဆန္႕က်င္တိုက္ခိုက္ၾကပါတယ္။ ေခါင္းကိုင္အဖျဖစ္တဲ့ စီးလန္႕(တ္)ဟာ ဒီအႏုပညာကို ကမၻာအႏွံ႕ျပန္႕တဲ့ လႈပ္ရွားမႈျဖစ္ဖို႕ ရည္ရြယ္ခဲ့ေပမယ့္ အမာခံ အႏုပညာရွင္ေတြကေတာ့ အီတာလ်ံေတြ မ်ားပါတယ္။ ေအာက္ပါပုဂၢိဳလ္ေတြဟာ အာတီပိုဗီရာပံုရိပ္ေတြအျဖစ္ ထင္ရွားခဲ့ပါတယ္။ - ဂ်ီအိုဗန္နီ အန္ဆယ္(လ္)မို (Giovanni Anselmo)
- ပီယာေပၚလိုကာ(လ္)ဇိုလာရီ (Pier Paola Calzolari)
- လူစီယာႏိုဖာဘ႐ို (Luciano Fabro)
- ဂ်န္းနစ္(စ္)ကူေနး(စ္) (Jannis Kounellis)
- မာရီယိုမား(ဇ္) (Mario Merz)
- မာဆီယာမာ(ဇ္) (Marsia Merz)
- ဂယ္လီယို ပါအိုလီနီ (Giulio Paolini)
- ပင္ႏိုပါကာလီ (Pino Pascali) အစရွိသူတို႕ျဖစ္ၾကပါတယ္။ သူတို႕ေတြဟာ မ်ားေသာအားျဖင့္ ေကာက္ရ (အနီးအနားသာမန္ပစၥည္း) အရာဝတၳဳ (found object) ေတြနဲ႕ ျပသၾကပါတယ္။
အာတီပိုဗီရာ (Arte Povera) အႏုပညာလႈပ္႐ွားမႈ/အုပ္စု ၃။
လားရာႏွင့္စ႐ိုက္လကၡဏာ
- သာမန္အရာဝတၳဳမ်ားႏွင့္ သတင္းအခ်က္အလက္ေပးပို႕မႈဆီသို႕ ျပန္လွည့္ရန္
- ခႏၶာကိုယ္ႏွင့္ အျပဳအမူသည္ အႏုပညာျဖစ္သည္
- ေန႕တိုင္းသည္ အဓိပၸါယ္ရွိေသာ ေန႕မ်ားျဖစ္လာသည္
- သဘာဝႏွင့္ စက္မႈဝန္းက်င္မ်ား၏ လမ္းေၾကာင္းမ်ား ေပၚေပါက္လာသည္။
- အလုပ္ထဲတြင္ ျပင္းထန္ေပါက္ကြဲမႈႏွင့္ စြမ္းအင္သည္ ႐ုပ္လံုးေပၚလာသည္။
- သဘာဝတရားသည္ သူ၏ ႐ုပ္ႏွင့္ဓါတုေျပာင္းလဲမႈကို မွတ္တမ္းတင္၍ရသည္။
- ေနရာႏွင့္ဘာသာစကား၏ အိုင္ဒီယာကို ေလ့လာပါ။
- ေရာေထြးေနေသာႏွင့္သေကၤတျပေသာ အမွတ္အသားမ်ားသည္ အဓိပၸါယ္အား ေလ်ာ့က်ေစသည္
- အေျခခံမ်ား (ground zero)၊ ႐ိုးရာမရွိ (no culture)၊ စနစ္က်ေသာအႏုပညာမရွိ (no art system)
- ဘဝသည္ အႏုပညာ (Art=Life)ပင္ ျဖစ္သည္။
“Kounellis” ဟာ အရွိတရား (ဝါ) သဘာဝနဲ႕အထူးျပဳလုပ္ဖန္တီးမႈကို တံတားထိုးေပးခ်င္တဲ့ဆႏၵရွိခဲ့ပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ အရွိတရား အထူးျပဳလုပ္ခ်က္ သက္ေရာက္မႈ (effect) ဟာ အႏုပညာကို ႐ွဳျမင္ရာမွာ ဒုတိယေနရာ (secondary) က ႐ွဳျမင္သူကို ပံ့ပိုးေပးတာမဟုတ္ဘူး။ အၿမဲတမ္းပထမ အေရးပါတဲ့ေနရာ (Constitutive) က ပံ့ပိုးေပးတယ္လို႕ဆိုတယ္။ အထူးဖန္တီးျပဳလုပ္ထားတဲ့ စံျပအလွတရား (ဝါ) ဖန္တီးအႏုပညာဆိုတာ လက္ေတြ႕လူသားေတြရဲ႕ ဘဝထဲကို ဘယ္လိုမွ ေပ်ာ္ဝင္မသြားႏိုင္။ သဘာဝအရွိတရားထဲကပဲ အႏုပညာကို ရွာရမယ္။ အဲဒီအႏုပညာအျမင္က လူသားေတြကို အေတြးတစ္စံုတရာအစျပဳေပး (လႈပ္ႏႈိးေပး) ၿပီးအဲဒီအေတြးကို လူသားက လက္ေတြ႕ဘဝထဲကို လာေရာက္ အသံုးခ်ပံုေဖာ္ၾကတယ္ လို႕ သူကယူဆတာကိုး။ ဒီေတာ့ သဘာဝတရားထဲက နီးစပ္ရာ သဘာဝနဲ႕ ဆက္ႏြယ္ေနတဲ့ ပစၥည္းပစၥယေလးေတြနဲ႕ အႏုပညာျပကြက္ေတြကို တည္ေဆာက္ၾကတာပါပဲ။
အာတီပိုဗီရာ (Arte Povera) အႏုပညာလႈပ္႐ွားမႈ/အုပ္စု ၄။
အဲဒီအေတြးအေခၚကို လက္ေတြ႕ျပသသူက ပီယာလိုေဂလာဒီ (Piero Gilardi) ပါပဲ။ သူက သံုးဖက္ျမင္ ေကာ္ေဇာေပၚမွာ သဘာဝပစၥည္းေတြျဖစ္တဲ့ သစ္ရြက္၊ ေက်ာက္တံုးနဲ႕ ေျမေဆြးေတြကို စုပံုၿပီး ျပကြက္ဆင္တယ္။ ၿပီးေတာ့ သူ႕ေမးခြန္းက “အရွိတရားနဲ႕အထူးျပဳလုပ္ဖန္တီးခ်က္ရဲ႕ကြဲျပားမႈဆိုတာဘာလဲ” ဆိုတဲ့ ေမးခြန္းမ်ိဳးပါ။ သူက အဲဒီသဘာဝသစ္ရြက္ေတြ၊ ေက်ာက္တံုးေတြနဲ႕ အလွဆင္မႈအႏုပညာ (decoration)၊ ဒီဇိုင္းအႏုပညာ (design)၊ ပန္းခ်ီအျမင္အႏုပညာတို႕ ေပါင္းစပ္တည္ရွိေနပံုကိုလည္း မီးေမာင္းထုိးျပခဲ့တယ္။ ေခတ္ေပၚ ေစ်းကြက္ထဲကို အရွိတရားနဲ႕ဖန္တီးမႈအလွတို႕ ေရာယွက္ဝင္ေရာက္လာတယ္လို႕ ဆိုတယ္။ အာတီပိုဗီရာအႏုပညာကို ကုန္ၾကမ္းအႏုပညာ (Raw Material Art) လို႕လည္း ေခၚဆိုၾကပါေသးတယ္။ ဘာေၾကာင့္လဲဆိုေတာ့ သူတို႕အႏုပညာျပကြက္ေတြဟာ ေရွ႕ကဆိုခဲ့သလိုပါပဲ။ နီးစပ္ရာကုန္ပစၥည္းေလးေတြကို ျပဳျပင္ဖန္တီးျခင္းမရွိဘဲ ခင္းက်င္းျပသခဲ့ၾကလို႕ပါပဲ။ ပိုလန္႐ုပ္ရွင္ဒါ႐ိုက္တာ ဂ်ာေဇးဂေရာ (Jerzy Grotowski) ဆီက ဒီအမည္ကို ရတယ္လို႕လည္း ဆိုၾကပါတယ္။ အဖိုးနည္းေအာင္ (ဝါ) အရည္အေသြးက်ေအာင္လုပ္ထားေသာ အႏုပညာ (impoverished art) လို႕လည္း ဆိုၾကပါတယ္။ ဒီအႏုပညာဟာ ဥေရာပႏိုင္ငံတလႊား ႏိုင္ငံေရးအခင္းအက်င္းအေျပာင္းအလဲ နဲ႕ ၁၉၆၈ လမ္းေပၚက ဆႏၵျပပြဲေတြေၾကာင့္ အႏုပညာရွင္ေတြဆီကို ဒီအေတြးအေခၚမ်ိဳးစိမ့္ဝင္လာတယ္လို႕လည္း ေျပာဆိုတာေတြ ရွိပါတယ္။ ဒီအႏုပညာအမ်ိဳးအစားကိုပဲ ပံုသ႑ာန္ဆန္႕က်င္ေသာ အႏုပညာ (Anti-form) လို႕ ေခၚသလို (Actual Art) လုိ႕လည္း ေခၚၾကပါေသးတယ္။
အာတီပိုဗီရာ (Arte Povera) အႏုပညာလႈပ္႐ွားမႈ/အုပ္စု ၅။
ေန႕စဥ္လူသားေတြ အသံုးျပဳေနတဲ့ ပစၥည္းေလးေတြ (everyday materials) ေတြကို ပါေဖာမန္႕(စ္)အႏုပညာနဲ႕ ေရာေႏွာထားတဲ့ ဒီအႏုပညာအမ်ိဳးအစားဟာ “ဘဝနဲ႕အလွ” ၾကားက အတားအဆီးကို ခ်ိဳးေဖာက္ပစ္ဖို႕ ႀကိဳးစားတာပါပဲလို႕ ပညာရွင္ေတြက ဆိုပါတယ္။ ဆက္စပ္စုစည္းအႏုပညာ (Assemblage Art) အမ်ိဳးအစားကြဲတစ္ခုျဖစ္တဲ့ ဒီ အာတီပီဗိုရာ အႏုပညာဟာ တန္ဖိုးနည္း ေန႕စဥ္အမ်ားသံုးပစၥည္းေတြဆီက အလွတရားကို ရွာေဖြ႐ံုသီးသန္႕မဟုတ္ဘဲ ဘယ္ေနရာမွာ ျဖစ္ျဖစ္ အႏုပညာရွိတယ္ဆိုတဲ့ အျမင္ကို ေပးခ်င္တာပါ။ ကၽြန္ေတာ္တို႕ဘာအတြက္ အႏုပညာကို ခံစားတယ္။ ဘယ္လုိအႏုပညာရွင္ေတြက ႀကီးက်ယ္ျမင့္ျမတ္တဲ့ အႏုပညာကို ဖန္တီးၾကသလဲ စသည္ျဖင့္ အရင္က ရထားတဲ့ အႏုပညာဆိုင္ရာအေတြးအေခၚေတြကို ဆန္းစစ္ၾကဖို႕ အသိေပးခဲ့တဲ့ အႏုပညာအမ်ိဳးအစား တစ္ခုထက္ပိုတဲ့ အႏုပညာပါ။ အတိုခ်ဳရင္ေတာ့စုစည္းအႏုပညာ Assemblage ဆိုတာေတြ႕ရာအနီးအနားပစၥည္းေတြကိုဆက္စပ္တင္ဆက္တယ္ဆိုရင္အခုေျပာတဲ့ Arte Povera ဆိုတာကေတာ့စြန့္ပစ္ပစၥည္းလိုအဖိုးမတန္တာေတြနဲ့တည္ေဆာက္တယ္လို႕မွတ္ယူရမယ္။
ေဇာ္ေဇာ္ထြန္း။
Comments
Post a Comment